Provodni sistem srca obezbeđuje kontrakcije samog mišića jer provodi električne impulse te nastaju otkucaji. Kontrakcije su ritmičke i automatske kada je srce zdravo i bez opterećenja. Provodni sistem srca izgrađen je od posebnog srčanog tkiva. Pruža se od pretkomora preko srčane pegrade do komora, zatim se deli na dve grane za svaku komoru. Srčani ciklus uz pomoć ovog sistema podešen je tako da kontrakcije komora slede kontrakcije pretkomora. Video predavanje o anatomiji srčanog mišića pogledajte ovde.
Provodni sistem srca sastoji se od dva čvora i Hisovog snopa koji se deli na dve grane, po jedna za svaku komoru. Grane se završavaju Purkinjijevim vlaknima. Električni impuls stvara sinoatrijalni čvor (nodus sinuatrialis) skraćeno SA. Nalazi se u neposrednoj blizini ušća gornje šuplje vene. Smešten je u zidu desne pretkomore. Od SA čvora polaze mnogobrojna vlakna. Deo njih završava se u pretkomorama, a ostatak u atrioventrikularnom čvoru (AV čvor). Od svih ovih puteva izdvajaju se tri jer su od izuzetnog značajna u kliničkoj praksi.
Prednji internodalni put (Bachmann) polazi iz SA čvora. Pruža se ispred gornje šuplje vene i račva u dva grane. Jedna se završava u zidu leve pretkomore, a druga u AV čvoru. Srednji internodalni put (Wenckebach) isto polazi iz SA čvora. Prolazi iza gornje šuplje vene i deli se takođe na dve grane. Donja grana sadrži više vlakana koja se završavaju u AV čvoru. Manji deo vlakana kao gornja grana odlazi u levu pretkomoru. Preostaje još zadnji internodalni put (Thorel) koji se pruže od SA čvora preko zalistka donje šuplje vene do AV čvora.
Foto Credit: Zona Medicine®
Pretkomorskokomorni čvor (nodus atrioventricularis – AV čvor) nalazi se u unutrašnjem zidu desne pretkomore odmah ispod endokarda. Preko internodalnih puteva povezan je sa SA čvorom. Od AV čvora polazi Hisov snop koji je smešten ispod endokarda međukomorske pregrade. Zajednički krak ovog snopa dug je oko 2 centimetra i deli se na desni i levi krak. Desni krak nalazi se ispod endokarda, odlazi put desne komore gde se račva na dve grane koje se dele na manje i završavaju se gradeći mrežu Purkinjijevih vlakana duž čitavog zida desne komore.
Članak o medijastinumu odnosno prostoru gde se srca nalazi možete pročitati ovde.
Levi krak Hisovog snopa takođe se deli na dve grane i odlazi put leve komore. Tamo grade mrežu vlakana kao i u desnoj komori. Ponekad od zadnje grane levog kraka polazi snopić vlakana (Mahaim) koji se pruža do međukomorne pregrade. Pored pomenuta tri SA – AV puta postoji još jedan snop. To je Kent-ov put, najpoznatiji akcesorni srčani provodni put. On premošćava AV čvor i direktno spaja SA sa međukomornom pregradom. Ovaj snop zajedno sa vlaknima Mahaim-ovog snopića čini anatomsku osnovu WPW sindroma (eng. Wolff-Parkinson-White syndorme).
SA, AV čvor kao i Hisov snop u najvećem broju slučajeva snabdevaju se od strane desne koronarne arterije. Provodni sistem srca može biti oštećen koronarnom bolešću. Normalan ritam može biti poremećen ako se poremeti koronarna cirkulacija. Pojava aritmija narušava sinronizovane kontrakcije pretkomora i komora što može dovesti do srčanog zastoja pa čak i do letalnog ishoda. U kliničkom smislu potrebno je poznavanje i srčanih šumova.
Literatura:
- Bogdanović D. Anatomija grudnog koša (TORAX). Sedmo izdanje, Savremena administracija, Beograd, 2000.
- Drake L. R., Vogl A. W., Mitchell W. M. A. Grey’s anatomy for students, Third edition, Curchil Livingstone Elsevier, 2015.